นหารุ เอ็น

ต่อแต่นั้นไป ก็กำหนดว่า เอ็น 900 ในสรีระ โดยวรรณะมีสีขาว.
อาจารย์พวกหนึ่งกล่าวว่า มีสีเหมือนน้ำผึ้ง โดยสัณฐาน มีสัณฐานต่าง ๆ จริง
อย่างนั้น บรรดาเอ็น 900 นั้น เอ็นใหญ่ ๆ มีสัณฐานเหมือนดอกกันทละตูม
ที่ละเอียดกว่านั้น ก็มีสัณฐานเหมือนเชือกบ่วงคล้องหมู ที่เล็กยิ่งกว่านั้น ก็มี
สัณฐานเหมือนเถาวัลย์เน่า ที่เล็กยิ่งกว่านั้นไปอีก ก็มีสัณฐานเหมือนสายพิณ
ใหญ่ของชาวสิงหล ที่เล็กยิ่งกว่านั้นไปอีก ก็มีสัณฐานเหมือนด้ายหยาบ เอ็นที่
หลังมือหลังเท้ามีสัณฐานเหมือนตีนนก เอ็นที่ศีรษะมีสัณฐานเหมือนผ้าบาง ๆ
ที่วางไว้บนศีรษะของเด็กชาวบ้าน เอ็นหลังมีสัณฐานเหมือนแหจับปลาที่เปียกน้ำ
แล้วคลี่ตากแดดไว้ เอ็นที่ไปตามอวัยวะใหญ่น้อยนั้น ๆ ในสรีระนี้ มีสัณฐาน
เหมือนเสื้อตาข่ายอันสวมไว้ที่สรีระ โดยทิศ เอ็นเกิดในทิศทั้งสอง. บรรดา
เอ็นเหล่านั้น เอ็นใหญ่ มีชื่อว่ากัณฑระ มี 5 ผูกตั้งแต่กกหูข้างขวามาข้าง
หน้า และข้างหลังถึงข้างซ้าย ผูกตั้งแต่กกหูข้างซ้ายมาข้างหน้าและข้างหลังถึง
ข้างขวา ผูกตั้งแต่หลุมคอข้างขวามาข้างหน้าและข้างหลังถึงข้างซ้าย ผูกตั้งแต่
หลุมคอข้างซ้ายมาข้างหน้าและข้างหลังถึงข้างขวา ผูกมือข้างขวามาข้างหน้า 5
ข้างหลัง 5 รวมเอ็นใหญ่ ที่ชื่อว่ากัณฑระเป็น 10 ล่ามไปทั่ว. มือข้างซ้าย
เท้าข้างขวาและเท้าข้างซ้าย ก็เหมือนอย่างนั้น. รวมความว่า เอ็นใหญ่ 60
ดังกล่าวมาเหล่านั้น ก็กำหนดว่าเป็นเครื่องช่วยทรงสรีระไว้ ช่วยกำหนดสรีระ
ก็มี กำหนดโดยโอกาส เอ็นผูกล่ามกระดูกข้างในกระดูกกับหนัง และกระดูก
กับเนื้อตั้งอยู่ทั่วสรีระ.
ในเอ็นนั้น กำหนดว่า เอ็นย่อมไม่รู้ว่า กระดูก 300 ชิ้นถูกเราผูก
ไว้ แม้กระดูก 300 ชิ้น ก็ไม่รู้ว่า เราถูกเอ็นผูกไว้ เปรียบเหมือนไม้คด ๆ

ที่ถูกเถาวัลย์พันล่ามไว้ เถาวัลย์ย่อมไม่รู้ว่า ไม้คดถูกเราผูกไว้ แม้ไม้คดก็ไม่
รู้ว่าเราถูกเถาวัลย์พันล่ามไว้ ฉะนั้น. ด้วยว่าเอ็นเหล่านั้น เว้นจากความคิด
คำนึงและการพิจารณา เป็นธรรม ฯลฯ ไม่ใช่บุคคล. ท่านกล่าวสรุปไว้ว่า
นวนหารุสตา โหนฺติ พฺยามมตฺเต กเฬวเร
พนฺธนฺติ อฏฺฐสงฺฆาฏํ อคารมิว วลฺลิโย.
เอ็น 900 ย่อมผูกร่างกระดูก ในเรือนร่างประ-
มาณวาหนึ่งไว้ เหมือนเถาวัลย์ผูกเรือน ฉะนั้น.
กำหนดโดยปริเฉทว่า เอ็นเบื้องล่าง ตัดตอนด้วยกระดูก 300 ชิ้น
หรือพื้นที่ตั้งอยู่ที่กระดูกนั้น เอ็นเบื้องบน ตัดตอนด้วยหนังและเนื้อ เบื้อง
ขวางตัดตอนเอ็นของกันและกันเอง นี้เป็นการกำหนดเอ็นเหล่านั้น โดยสภาค
ส่วนการกำหนดโดยวิสภาคก็เช่นเดียวกับผมนั่นแล. กำหนดเอ็นโดยวรรณะเป็น
ต้น มีประการดังกล่าวมาฉะนี้.

อฏฺฐิ กระดูก

ต่อแต่นั้นไป ก็กำหนดโดยวรรณะว่า กระดูกมีประเภทที่ท่านกล่าวไว้
โดยนัยเป็นต้นอย่างนี้ว่า เพราะท่านถือเอากระดูกฟัน 32 ซี่ แยกไว้ต่างหาก
กระดูกที่เหลือในสรีระคือกระดูกมือ 64 กระดูกเท้า 64 กระดูกอ่อนที่ติดเนื้อ
64 กระดูกส้นเท้า 2 กระดูกข้อเท้าเท้าหนึ่ง ๆ เท้าละ 2 กระดูกแข้ง 2
กระดูกเข่า 1 กระดูกขา 2 กระดูกสะเอว 2 กระดูกสันหลัง 18 กระดูก
ซีโครง 24 กระดูกอก 14 กระดูกใกล้หัวใจ 1 กระดูกไหปลาร้า 2 กระดูก
หลังแขน 2 กระดูกแขน 2 กระดูกปลายแขน 2 กระดูกคอ 7 กระดูกคาง
2 กระดูกจมูก 1 [กระดูกตา 2 กระดูกหู 2] กระดูกหน้าผาก 1 [กระดูก
หัว 1] กระดูกกระโหลกศีรษะ 9 กระดูกทั้งหมดนั่นแหละ มีสีขาว.